Een vriendin van mij krijgt al jarenlang elke maand slecht nieuws. Een kind wil maar niet komen en de moed zakt haar soms in de schoenen. “Hoe was je weekend?” vraag ik. “Niet leuk, ik heb alleen maar gehuild,” zegt ze treurig en dan “Ik heb de hele tijd hoop, maar telkens word ik weer teleurgesteld. Wat moet ik doen? Weet jij iets? Jij schrijft toch over geluk?” “Uuuh ja.., “ mompel ik.
Ik moet denken aan het boek Why grow up? van Susan Neiman. Zij is een Duits-Amerikaans filosofe die onlangs in Nederland een grote filosofieprijs won. Opgroeien is lastig, schrijft ze. Sinterklaas bestaat niet en papa is helemaal geen held. Dit zijn maar twee van de talrijke teleurstellingen die kinderen in hun leven te verwerken krijgen. Neiman: “Er komt een moment in je leven dat je een gat herkent. Je realiseert je, de wereld is helemaal niet zoals je hem verwacht. Er is een verschil tussen is en hoe het zou moeten zijn.”
Je zou denken dat iedereen in dit leven gelijk wordt behandeld (iedereen krijgt toch kinderen?), maar soms valt de werkelijkheid vies tegen. Waarom krijgt bijvoorbeeld die ene collega promotie en jij niet? Waarom blijf jij vrijgezel? De beroemde Duitse filosoof Immanuel Kant zegt dat “volwassen worden te maken heeft met het leren kennen van het verschil tussen is en zou moeten zijn zonder ooit een van de twee uit het oog te verliezen.”
Want er zijn twee veelvoorkomende opties. Je kunt ten eerste toegeven aan hoe de situatie nu is. Bijvoorbeeld met de veelgehoorde dooddoener (ik gebruik het ook veel): het is wat het is. Er zijn miljoenen Syrische vluchtelingen, “tsja het is wat het is.” Waarschijnlijk slaap je beter met deze heerlijke ver van mijn bed redenering, maar het is te makkelijk en onvolwassen, aldus Neiman. Zij vindt ons mensen te vaak struisvogels met de kop in het zand, blij met onze DVD-series, smartphones en vooral bewuste onwetendheid over de dingen die er gaande zijn op de wereld. Of het nou om de opslag van onze telefoongegevens gaat of om de mensenrechtenschendingen in Zuid Timboektoe, we drukken het weg en proberen vrolijk verder te leven.
In de tweede optie haal je alles uit de kast om jouw zou moeten te bereiken. Veel mensen die iets willen en daar hard voor werken bereiken ook daadwerkelijk iets. En dat maakt ze vaak gelukkig. Alleen geeft keihard werken en alles op alles zetten geen garantie op geluk. Als je een kind wil krijgen, kun je naar ziekenhuizen gaan wat je wilt, maar soms lukt het gewoonweg niet. En dan?
Er is nog een optie tussen deze twee uitersten in. Ik denk dat je er eerst alles aan moet doen om met goede hoop het zou moeten te bereiken. Stel hierbij realistische verwachtingen, wees voorbereid op afwijzingen en teleurstellingen en doorleef ze, zodat je weer dapper nieuwe pogingen kunt ondernemen.
Pas als het uiteindelijk niet lukt (waar bij mijn vriendin overigens nog lang geen sprake van is), kun je het loslaten. Hoe moeilijk dat ook is. Daarna is het zaak om het onmogelijke te accepteren. “Kies iets anders”, schrijft Hagar Peeters in het prachtige gedicht het spreekwoord zegt, “een nieuwe weg naar Rome.” Het is niet veel, maar het is alles wat ik kan bedenken na zo’n treurig weekend.