Balthasar Gracián was de Ben Tiggelaar van het Spanje van de 17e eeuw. Leermeester van tal van hooggeplaatste personen en schrijver van tijdloze boeken over hoe je succesvol en gelukkig kon zijn in het leven. Alleen MBA’s in één dag deed deze geestelijke niet.
Centraal in zijn filosofie stond het intellect (‘vernuft’) en belangrijker: hoeveel iemand daar uithaalt (‘aard’). Een persoon kan nog zo slim zijn, maar als hij daar niet behendig mee omgaat, komt hij niet ver in de maatschappij. Andersom hebben veel mensen misschien niet zo’n hoog IQ , maar zijn zij wel behoorlijk streetwise en daardoor succesvol . “Handige mannetjes,” noemt mijn moeder die.
In het boek ‘de Levenskunstenaar’ stelt Gracián dat de mens naar vermogen kan presteren als zijn aard en vernuft goed op elkaar aansluiten. Jezelf kennen en beheersen is hierbij van groot belang. Volgens de Spanjaard hebben teveel mensen een blinde vlek als het gaat om hun eigen doen en laten. In het boek geeft hij 24 punten waarmee je meer uit jezelf kunt halen. Ik heb helaas maar plaats voor drie.
- Wees een man van alle uren. Volgens Gracián zijn teveel mensen stokpaardberijders die “je verpletteren onder de steen van hun eeuwige thema’s.” Je kent waarschijnlijk wel mensen met wie je altijd hetzelfde gesprek voert (of ligt dit aan jou?). Geen vijf minuten kun je met ze praten of ze hebben het weer over hun vervelende baas, hun specialisme of erger nog zichzelf. Hoe onaantrekkelijk is dat? De levenskunstenaar wisselt gracieus van gespreksonderwerp en praat even makkelijk mee over de vluchtelingencrisis, een naderend beoordelingsgesprek of je mislukkingen op Tinder. Dit is een persoon die alle uren het juiste gespreksonderwerp paraat heeft.
- Maak de juiste keuze. Ontzettend belangrijk in onze (consumptie)maatschappij en mijn eeuwige frustratie. Hoe kies je uit al die ontelbare opties het juiste? Gracián windt er geen doekjes om: “Volmaaktheid impliceert kiezen”, zeker als je van plan bent om het leven naar je hand te zetten. Kijk, als er geen mogelijkheden zijn, is het makkelijk. Dan moet je blindelings accepteren wat kan, maar als je niet in staat bent om “trefzeker te kiezen moet je het zoeken in de raad of voorbeeld van anderen, want om te slagen moet men zelf weten of anders luisteren naar degenen die weten.” Voor materiele zaken ben ik daarom lid van de Consumentenbond, voor life issues ga ik te rade bij mijn vrienden van alle uren (zie 1).
- Zorg voor een goede nasmaak. “Een wijze vrouw laat de dingen los, voordat zij haar loslaten.” Na een mooi begin blijven veel mensen te lang vasthouden aan die ene klant, partner of baan. Eigenlijk weet je wel dat het een aflopende zaak is, maar toch houd je vol totdat zij jou op een dag aan de kant zetten. De tip van Gracián (let op Danny Blind!) is om in alle gevallen je eigen afscheid zo goed en eerlijk mogelijk te orkestreren, zodat de smaak in je mond niet zo bitter is.
En Gracián zelf? Hij had een glorieuze carrière aan het Spaanse hof, dat een wespennest was, en zijn boeken worden nog steeds gelezen. Maar zijn einde was tragisch. Een publicatie viel in verkeerde aarde, hij werd gestraft, verzwakte en stierf niet veel later. Een nare nasmaak voor deze boeiende managementgoeroe avant la lettre.