Totale kalmte en ontspanning

Sinds kort rijd ik elke zondagavond naar een grote zolder in de stad. Hij heeft een mooie houten vloer en hoge ramen, waaruit je een prachtig uitzicht hebt op het oude centrum. Behalve invallend schemerlicht vind je er niets.  Telkens denk ik: was mijn hoofd maar zo leeg en opgeruimd!

Laat ik daar nu net voor komen. Ik ben begonnen met een cursus mindfulness, die als doel heeft om meer ruimte en rust in je hoofd te creëren. Dat is met twee kleine kinderen, een naderende verhuizing en stressvol werk geen overbodige luxe (wist je dat elk jaar 1 miljoen mensen in Nederland last heeft van zware werkstress?).  Daarbij vragen lezers mij weleens waarom ik niets schrijf over Oosterse gelukstechnieken. Zij hebben er zo’n baat bij op het werk en thuis…  Goed denk ik, genoeg redenen om het eens te proberen.

Maar op de site van de Radboud Universiteit lees ik dat mindfulness moderne psychologische inzichten combineert met oude en beproefde vormen van meditatie en yoga.  Vooral de laatsten schrikken me af. Is dit niet veel te spiritueel voor mij?

Er komt hulp uit onverwachte hoek.  Happinez bedenker Inez van Oord zegt onlangs in een interview met het Parool:  “Spiritueel zijn, is een totaal cliché geworden. Het gaat nu steeds meer in de vorm zitten, de steentjes, de yogamat, de kaarsjes, maar het is een gemoedstoestand waarbij je onafhankelijk wordt van de buitenkant om te kunnen vertrouwen op de binnenkant.”

Daarnaast publiceerde de bekende filosofe Stine Jensen pas het boek Go East, een reis door de wereld van yoga, mindfulness en spiritualiteit. Tijdens een persoonlijke crisis zoekt ze haar heil eerst  in de Westerse filosofie. Maar het helpt haar niet!  Ze wordt er alleen maar chagrijnig van (zou ze deze columns wel lezen?). Dan richt ze zich op het Oosten.  Ook zij vindt dat het woord spiritualiteit besmet is geraakt. Volgens haar betekent het oorspronkelijk “de bewustwording van de  geest en moeten we het zeker niet laten kapen door zwevende New Agers.” We moeten het dus niet verwarren met allerlei esoterisch geleuter. Overtuigd geef ik me op voor de cursus.

Ik leer al snel dat de sleutel naar het geluk volgens de Oosterse wijsheid terug is te vinden in mediteren. Dit lees ik trouwens in elk relevant  filosofisch of wetenschappelijk boek over geluk.  Het doel van meditatie is volgens Stine Jensen niet om geen gedachten meer te hebben, dan zou je dood zijn, maar om je bewust van ze te zijn.  Door gedachten nauwkeurig te observeren zou je eindelijk tot rust komen. Daarbij train het je aandacht. Mensen die vissen, dit wordt working class meditation genoemd, ervaren iets dergelijks: totale kalmte en ontspaning.

Mijn ervaringen zijn vooralsnog positief. Na allerlei intensieve en tijdrovende meditatieoefeningen voel ik me rustiger en helderder in mijn hoofd. Ik krijg er ook stress van, want waar doe ik het? En hoe plan ik het in de drukke werkweek in? Gelukkig zijn het vaak ademhalingsoefeningen die ik ook stiekem kan doen in de trein, in de pauze van een training of ergens op een toilet.  Mijn werk doe ik daardoor de afgelopen weken bewuster en ik kan me beter concentreren.  Eindelijk snap ik dat veel bedrijven en overheidsinstellingen Mindfulness cursussen en yoga aanbieden. Sterker nog, ik durf net als talloze andere Hollandse kaaskoppen openlijk te zeggen dat ik spiritueel bezig ben.

Klets jezelf gelukkig

“Zo drukke dag vandaag?” De norse caissière kijkt me stomverbaasd aan.  Ik ben dan ook de enige klant in de grote supermarkt, dus het is misschien een wat rare vraag. Dan lacht ze en zegt dat het nu nog meevalt, maar dat de meeste mensen die dag nog moeten komen.  Ik wens haar veel succes en hartelijk nemen we afscheid.

Een onschuldige praatje maken met een onbekende is een heuse geluksmaker. Als gelouterde kletskous doe ik dat al een tijdje, maar nu is het ook wetenschappelijk bewezen. Ap Dijksterhuis, hoogleraar psychologie in Nijmegen is schrijver van ‘Op naar geluk’, een boek vol meer en minder bekende wijsheden en tips voor een gelukkiger leven, waarbij het bijzonder is dat hij die volop staaft met interessante en leuke experimenten.

In een onderzoek reizen bijvoorbeeld drie groepen studenten een stukje in de trein. Een groep moet een praatje maken met een vreemde, de volgende moet genieten van haar rust en de laatste mag doen wat zij wil. Het bleek dat de jongeren die wat sociaal contact hadden achteraf het gelukkigst waren. Toen de onderzoekers andere deelnemers vooraf vroegen hoe ze het liefst zouden reizen, babbelend of in stilte, koos iedereen massaal voor het laatste!  Je hoeft trouwens maar een willekeurige treincoupe binnen te stappen om te zien hoe weinig mensen zin hebben in een praatje. Het scherm regeert.

Waarom besteden we niet meer tijd aan activiteiten waar we gelukkig van worden? is een interessante vraag die het boek opwerpt.  Als we vrij zijn, concludeert een onderzoek, kijken we graag tv, internetten we of doen we niets, maar we blijken statistisch veel gelukkiger te worden van lezen, tuinieren of seks (in die volgorde). Waarom doen we dat dan niet veel meer? Wetenschappers weten dit niet precies. Wel zegt Dijksterhuis dat mensen te weinig realiseren dat actief zijn gelukkiger maakt. “Mensen die ’s avonds terugkijken op hun dag voelen zich gelukkiger naarmate ze zich meer hebben ingespannen.” Iedereen die ’s avonds geen zin heeft om te gaan sporten, maar toch gaat en na afloop voldaan neervlijt op de bank herkent dit.

Veel ruimte besteedt de psycholoog aan zijn specialiteit het bewustzijn. Hij beweert dat we flink gelukkiger kunnen worden als we een kalme gemoedsrust hebben. Maar ga er maar eens aan staan! Onze gedachten kunnen ons flink plagen: Wat vindt mijn baas van mij? Dit project krijg ik nooit af. Wordt het geen tijd voor een andere baan?  enz. enz.

Uit een Amerikaans onderzoek  blijkt dat mensen liever niet al te lang met hun eigen hersenspinsels bezig zijn. Zo moesten deelnemers eens een kwartier in een kale ruimte zitten met de opdracht om zich te vermaken met hun gedachten. De enige afleiding was een apparaat waarmee je jezelf schokken kon geven. Bijna de helft van de mensen (mannen 67%, vrouwen 25%) ging dat doen! Hoezo kalme gemoedsrust?! We hebben hier een wereld te winnen met bijvoorbeeld mindfulness, stelt Dijksterhuis.

In het boek ‘Op naar geluk” wordt het altijd toch wat vage onderwerp geluk, concrete wetenschap en dat vergroot mijn neiging om de tips daadwerkelijk toe te passen. Zo ben ik, naast wildvreemden aanspreken, direct begonnen met het lezen van een boek over tuinieren, handig straks voor de tuin van mijn nieuwe huis. En voor als de verveling toeslaat in de Vinexwijk, neem ik als afscheiding met de buren schrikdraad.